آشنایی با حمام چهارسوق - مرکزی - آریا بلاگ

این حمام از معدود حمام های با ارزش تاریخی است که دارای دو خزینه سرد و گرم بود؛ ولی امروزه به دلیل تغییر نحوه اداره حمام ها خزینه ها به دوش تبدیل شده است.

حمام به صورت شبانه روزی اداره می شده و در ساعاتی از روز مردانه و در ساعات دیگر زنانه بوده است. در گذشته نحوه اعلام تغییر ساعت برای مردان و زنان در حمام از طریق بوق اعلام می شده است.

حمام چهار فصل از اثرهای تاریخی شهر اراک و مربوط به اواخر دوره قاجار است. این بنا از طریق حاج محمدابراهیم خوانساری(زاده 1232- درگذشت 1297) در زمان احمد شاه قاجار بنا گذارده شده است.

آب مورد احتیاج حمام از آب جاری قنات تامین می شده و به لحاظ تامین آب و همچنین حفظ گرما و حرارت، کف حمام حدود 3 تا 3/ 5 متر از کف خیابان پائین تر ساخته شده است که تفاوت سطح برای جلوگیری از تغییر دمای متعارف و مناسب در داخل حمام و هم ایجاد اعتدال بین هوای برودتی و حرارتی به گونه ای که اشخاص موقع وارد شدن و خارج شدن در معرض تغییر غیرمنتظره هوا قرار نگیرند، ایجاد شده است.

حمام از قسمت های دالان ورودی، سربینه مردانه، زنانه و اقلیت ها، گرم خانه خصوصی و عمومی، هشتی های ارتباطی، خزینه، تون، آب انبار و دیگر قسمت های مرتبط تشکیل شده است.

ساختمان این حمام به لحاظ معماری بسیار منحصر بوده و بیشتر از هزار و ششصد متر مربع مساحت داشته و به عنوان عظیمترین حمام ایران شناخته می گردد. این بنا از بخش های راهروی ورودی، سر بینه مردانه و زنانه، گرمخانه خصوصی و عمومی، هشتی بین گرمخانه، خزینه و آب انبار تشکیل شده است. سطح کف معماری این بنا نزدیک به سه متر پایین تر از کف خیابان بوده، از این رو آب کهریز براحتی و با اتلاف کمتری از حرارت به خزینه انتقال می یافته است.

سربینه زنانه از زیباترین قسمت های این بنا می باشد که دارای گنبدی یکپارچه و بدون ستون است. بخش حمام زنانه و بخش اقلیت های مذهبی دارای یک سربینه زنانه بوده که گرمخانه آن دارای دو بخش خصوصی و عمومی است. سقف تمامی بخش های حمام دارای سقف به طرح گنبد طاقی است که توسط آجر، ملات گچ و آهک ساخته شده است.

کف حمام نیز با سنگ های سیاه، ملات آهک و ساروج کف سازی شده است. حوضی صلیبی شکل در کف سربینه قرار گرفته که با سنگ سیاه ساخته شده و به منظور پاشویی افرادی که از حمام گرم بیرون می آیند مورد استفاده قرار می گرفته است.

سربینه دارای چهار سکو است که هر کدام از آن ها از یک طرف به گرمخانه و از طرف دیگر و با پله هایی قوس دار به خیابان می رسند. یک ورقه مسی به صورت یکپارچه کف خزینه اصلی آب گرم را فرا گرفته و در زیر آن نیز گلخن حمام واقع شده است.

گلخن با هیزم و بوته های وَرَک سوزانده می شده و آب گرم و سرد با توجه به قانون ظروف مرتبطه از طریق تنبوشه های سفالی به تمام نقاط حمام می رسید. قرار دریافت مخزن های عظیم ذخیرهٔ آب، گلخن و انبارهای سوخت در وسط این بنا باعث شده که همه گرمابه ها براحتی امکان استفاده را داشته باشند.

کاشی هفت رنگی، کاشی معرق و کاشی معقلی از مهمترین تزیین های بکار گرفته شده در حمام است. این طرحها که بسیار هنرمندانه کاشی کاری و اجرا شده اند دارای نقشهای بسیار زیبای انسان، حیوان و گیاه هان مختلف است.

موضوع ها و طرحهای به کار گرفته شده در کاشی های حمام شامل انواع گل و بوته، پیچک ها، درختان انگور، سرو و صنوبر به همراه مناظری از رودخانه ها، چشمه ها، گیاهان وحشی و پرندگانی بر روی شاخه های آن، مبارزه شیر با اژدهای چند سر، مبارزه شیر و گاو و همچنین طرحهایی از افراد نظامی با پوشش دوره قاجار است.

رنگهای به کار رفته در کاشی ها بیشتر زرد، لاجوردی، فیروزه ای، سفید، سبز، خاکستری، قرمز و نارنجی است.

حمام چهار فصل از اثرهای تاریخی شهر اراک در تاریخ 10 آبان ماه 1355 با شمارهٔ ثبت 1339 بعنوان یکی از اثرهای ملی ایران به ثبت رسیده است.

• حمام چهار سوق اراک کاربری خدمات پذیرایی گرفت

abanhome.com: گروه ساختمانی آبان | برای اجرای یک طرح بازسازی مقرون به صرفه با کارشناسان گروه ساختمانی آبان مشورت کنید