بهترین نقاط جهان برای تماشای آسمان شب
به گزارش آریا بلاگ، آسمان شب، با شگفتیها و رازهای بیپایانش، همواره منبع الهام و کنجکاوی بشر بوده است . با این حال، گسترش شهرها و آلودگی نوری ناشی از آن، این منظره شکوهمند را از دید بسیاری از ساکنان زمین پنهان کرده است . امروزه حدود 83٪ از مردم جهان زیر آسمانی آلوده به نور زندگی میکنند و یکسوم جمعیت زمین، از جمله 80٪ آمریکاییها و 60٪ اروپاییها، دیگر قادر به دیدن کهکشان راه شیری نیستند .
برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با bestcanadatours.com مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.
دور شدن از این گنبد نورانی شهرها و یافتن مکانی تاریک برای تماشای ستارگان، تجربهای بینظیر و فراموشنشدنی است . این گزارش به معرفی برخی از بهترین نقاط جهان برای رصد آسمان شب و لذت بردن از زیباییهای کیهان میپردازد.
مناطق رسمی آسمان تاریک: پناهگاههای ستارهای
بسیاری از بهترین مکانها برای تماشای ستارگان، به طور رسمی توسط انجمن بینالمللی آسمان تاریک (IDA) به عنوان «مکان آسمان تاریک» (Dark Sky Place) شناخته میشوند . این انجمن برای حفاظت از آسمان شب در برابر آلودگی نوری فعالیت میکند و مناطقی را که به حفظ این میراث طبیعی متعهد هستند، معرفی میکند . این مناطق بر اساس کیفیت آسمان و نوع مدیریت به دستههای مختلفی تقسیم میشوند :
- پارکهای بینالمللی آسمان تاریک (Dark Sky Parks): فضاهای عمومی یا خصوصی (مانند پارکهای ملی) که کیفیت آسمان فوقالعادهای دارند و برنامههای آموزشی برای بازدیدکنندگان ارائه میدهند .
- ذخیرهگاههای بینالمللی آسمان تاریک (Dark Sky Reserves): مناطق وسیعی (حداقل 700 کیلومتر مربع) که شامل یک «هسته» مرکزی بسیار تاریک و یک «محیط جانبی» مسکونی هستند که در آن برای حفاظت از هسته، قوانین کنترل نور اجرا میشود .
- پناهگاههای بینالمللی آسمان تاریک (Dark Sky Sanctuaries): دورافتادهترین، بکرترین و تاریکترین نقاط جهان که کمترین تهدید را از جانب آلودگی نوری تجربه میکنند.
در ادامه برخی از برجستهترین این مناطق معرفی میشوند:
ذخیرهگاه بینالمللی آسمان تاریک Aoraki Mackenzie، نیوزیلند:این منطقه در جزیره جنوبی نیوزیلند، با وسعت 4367 کیلومتر مربع، بزرگترین ذخیرهگاه آسمان تاریک در جهان است و اولین ذخیرهگاهی بود که رتبه طلایی را از انجمن بینالمللی آسمان تاریک (IDA) دریافت کرد . این جایگاه ممتاز حاصل ترکیبی از ویژگیهای جغرافیایی، جوی و قوانین سختگیرانه است .
- عوامل کلیدی: این ذخیرهگاه در حوضه مکنزی واقع شده و توسط رشتهکوه آلپ جنوبی احاطه شده است که به عنوان یک سد طبیعی در برابر آلودگی نوری عمل میکند . آب و هوای کوهستانی پایدار، سرد و خشک، به ویژه در زمستان، شفافیت استثنایی برای آسمان فراهم میکند . کیفیت آسمان آن در مقیاس بورتل (Bortle Scale) در سطح 2 قرار دارد که نشاندهنده یک سایت بسیار تاریک است . از سال 1981، قوانین پیشرو برای کنترل روشنایی، از جمله الزام به استفاده از چراغهای سرپوشیده، در این منطقه اجرا میشود .
- پدیدههای قابل رصد: این مکان برای رصد پدیدههای نیمکره جنوبی ایدهآل است. ابرهای ماژلانی (کهکشانهای قمر راه شیری)، صورت فلکی صلیب جنوبی و مرکز درخشان کهکشان راه شیری در اینجا با وضوح فوقالعادهای دیده میشوند . همچنین این منطقه یکی از بهترین نقاط برای تماشای شفق جنوبی (Aurora Australis) است .
- بهترین زمان بازدید و زیرساختها: بهترین زمان برای رصد، ماههای مارس تا سپتامبر است که شبها طولانیتر و آسمان شفافتر است . رصدخانه دانشگاهی مانت جان، مهمترین مرکز تحقیقات نجومی نیوزیلند، در این منطقه قرار دارد . تورهای گردشگری متنوعی مانند "Dark Sky Project" (شامل نجوم مائوری) و "Tekapo Star Gazing" (رصد از چشمههای آب گرم) برای علاقهمندان فراهم است .
پارک ملی جاسپر، کانادا: این پارک با مساحت حدود 11,000 کیلومتر مربع، دومین ذخیرهگاه بزرگ آسمان تاریک در جهان و بزرگترین در کانادا است . این پارک که در قلب رشتهکوههای راکی قرار دارد و بخشی از میراث جهانی یونسکو است، به دلیل قوانین سختگیرانه حفاظتی، از آلودگی نوری به دور مانده است .
- بهترین زمان رصد: بهترین زمان برای تماشای شفق قطبی در این پارک، ماههای سپتامبر تا مِی است .
- رویداد ویژه: هر ساله در ماه اکتبر، «جشنواره آسمان تاریک» با برنامههایی چون سخنرانی فضانوردان و تورهای عکاسی نجومی در این پارک برگزار میشود .
پارک ملی کریتر لیک، اورگان، ایالات متحده: این پارک ملی که عمیقترین دریاچه ایالات متحده را در خود جای داده، به عنوان یک پارک آسمان تاریک شناخته میشود . به دلیل آسمانهای تاریک و ارتفاع زیاد، مکانی فوقالعاده برای ستارهشناسی است. در شبهای صاف تابستان، بازتاب راه شیری بر سطح آرام دریاچه، منظرهای خیرهکننده خلق میکند.
پارک آسمان تاریک Northumberland، انگلستان: این منطقه بزرگترین پهنه آسمان تاریک حفاظتشده در اروپاست . بازدیدکنندگان میتوانند در رصدخانه کیلدر (Kielder Observatory) به کاوش در آسمان شب بپردازند و از تماشای راه شیری و کهکشان آندرومدا لذت ببرند.
بیابانها: پنجرهای شفاف به سوی کیهان
بیابانها به دلیل خشکی هوا، نبود پوشش گیاهی انبوه و تراکم جمعیتی پایین، اغلب شفافترین و تاریکترین آسمانها را دارند و به همین دلیل میزبان بزرگترین رصدخانههای جهان هستند .
بیابان آتاکاما، شیلی: این بیابان که به عنوان خشکترین مکان غیرقطبی روی زمین شناخته میشود، یکی از برترین مقاصد ستارهشناسی در جهان است . رطوبت بسیار پایین، ارتفاع زیاد و عدم وجود آلودگی نوری، شرایطی ایدهآل برای رصد آسمان فراهم میکند . به همین دلیل، بسیاری از بزرگترین رصدخانههای جهان، از جمله تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) و آرایه آلما (ALMA)، در این منطقه قرار دارند .
- بهترین زمان رصد: بهترین زمان برای مشاهده واضح مرکز کهکشان راه شیری، طی زمستان نیمکره جنوبی (ماههای ژوئن تا سپتامبر) است . در این ماهها، درخشانترین بخش کهکشان در تمام طول شب در آسمان قرار دارد.
صحرای نامیب، نامیبیا: بخشهایی از این صحرا، از تاریکترین نقاط روی کره زمین هستند . منطقه حفاظتشده طبیعی نامیبرند (NamibRand Nature Reserve) یکی از اولین ذخیرهگاههای آسمان تاریک در آفریقا است . اقامتگاههای متعددی در این منطقه امکانات ویژهای برای رصد ستارگان ارائه میدهند .
پارک ملی دره مرگ، کالیفرنیا و نوادا، ایالات متحده: این پارک با ثبت رکورد کمترین میزان آلودگی نوری در میان پارکهای ملی آمریکا، به عنوان یک "پارک آسمان تاریک طلایی" شناخته میشود .
جزایر دورافتاده: گریز از نورهای شهری
جزایر دورافتاده، به دور از نورهای مزاحم قارهها، میتوانند پناهگاههایی عالی برای علاقهمندان به آسمان شب باشند. این جزایر به دلیل شرایط جوی و جغرافیایی استثنایی، میزبان برخی از پیشرفتهترین رصدخانههای جهان هستند.
جزایر قناری، اسپانیا: نگهبانان آسمان نیمکره شمالیاین جزایر، به ویژه لا پالما و تنریف، در کنار هاوایی و شیلی، به عنوان یکی از سه منطقه برتر جهان برای نجوم شناخته میشوند .
- ویژگیهای منحصربهفرد: این جزایر آتشفشانی از بادهای تجاری بهرهمند هستند که یک لایه وارونگی دمایی پایدار ایجاد میکند . این لایه، ابرها و تلاطم جوی را در ارتفاعات پایین نگه میدارد و باعث میشود رصدخانهها که در ارتفاعات بالای 2400 متری قرار دارند، از آسمانی بسیار آرام و شفاف با بیش از 300 شب صاف در سال برخوردار باشند .
- "قانون آسمان" (Sky Law): از سال 1988، قانونی پیشگامانه برای حفاظت از کیفیت نجومی این منطقه تصویب شده است . این قانون چهار جنبه کلیدی را کنترل میکند: آلودگی نوری، تداخل امواج رادیویی، آلودگی جوی و ممنوعیت پرواز هواپیماها بر فراز رصدخانهها .
- زیرساختهای نجومی: رصدخانه روکه دِ لوس موچاچوس در لا پالما، میزبان تلسکوپ بزرگ قناری (GTC) است که با آینه 10.4 متری، بزرگترین تلسکوپ نوری تکآینهای جهان به شمار میرود . رصدخانه تِیده در تنریف نیز یکی از مهمترین مراکز رصد خورشید در جهان است .
- پدیدههای قابل مشاهده: علاوه بر اجرام اعماق آسمان مانند کهکشانها و سحابیها، این مکان برای مطالعه دقیق خورشید و پدیدههای پرانرژی ایدهآل است .
هاوایی، ایالات متحده: پنجرهای بر فراز ابرهاقله آتشفشانی خاموش مائونا کیا در جزیره بزرگ هاوایی، با ارتفاعی نزدیک به 4200 متر، یکی از برترین مکانهای رصدی در سیاره زمین است .
- ویژگیهای منحصربهفرد: این قله بالاتر از 40 درصد جو زمین و مهمتر از آن، بر فراز لایه وارونگی ابرها قرار دارد . این ویژگی به همراه هوای بسیار خشک و پایدار، شرایطی ایدهآل برای رصدهای نوری و فروسرخ فراهم میکند . دوری از مراکز شهری نیز آلودگی نوری را به حداقل رسانده است .
- مجموعه تلسکوپهای بینالمللی: این قله میزبان 13 رصدخانه مستقل است که توسط 11 کشور اداره میشوند . از برجستهترین آنها میتوان به تلسکوپهای دوقلوی کِک (Keck I & II) با آینههای 10 متری، تلسکوپ سوبارو (8.2 متر) و تلسکوپ جمینای-شمالی (8.1 متر) اشاره کرد .
- نقش در اکتشافات بزرگ: این رصدخانهها در اکتشافات مهمی مانند اثبات انبساط شتابدار جهان (انرژی تاریک)، تأیید وجود سیاهچاله در مرکز کهکشان راه شیری و کشف صدها سیاره فراخورشیدی نقش کلیدی داشتهاند .
گردشگری نجومی (آستروتوریسم) و راهنمای مبتدیان
تمامی این مقاصد شگفتانگیز، زیرمجموعه یک شاخه رو به رشد از گردشگری به نام آستروتوریسم یا گردشگری نجومی قرار میگیرند . این نوع گردشگری که با هدف رصد آسمان در مناطق تاریک انجام میشود، فرصتی برای فرار از شلوغی شهر و ارتباط مجدد با طبیعت و علم فراهم میکند . ایران نیز به دلیل داشتن مناطق کویری وسیع، پتانسیل عظیمی برای تبدیل شدن به یک قطب گردشگری نجومی دارد .
برای شروع این ماجراجویی، نیازی به تجهیزات گرانقیمت نیست . در ادامه چند نکته کلیدی برای مبتدیان ارائه میشود:
انتخاب تجهیزات: دوربین دوچشمی یا تلسکوپ؟
- دوربین دوچشمی: برای مبتدیان، یک دوربین دوچشمی انتخابی هوشمندانه است . این ابزار ارزانتر، سبکتر و کار با آن آسانتر است . با میدان دید باز، به یافتن اجرام آسمانی مانند ماه، خوشه پروین و کهکشان آندرومدا کمک میکند . یک دوربین مدل 7x50 گزینهای ایدهآل برای شروع است .
- تلسکوپ: بزرگنمایی بسیار بیشتری برای دیدن جزئیات دقیق مانند حلقههای زحل ارائه میدهد، اما کار با آن پیچیدهتر است و بهتر است پس از آشنایی با آسمان به سراغ آن بروید .
اپلیکیشنهای نجومی کاربردی
اپلیکیشنهای موبایل ابزارهای قدرتمندی برای شناسایی اجرام آسمانی هستند .
- Stellarium: یک افلاکنمای دقیق که بدون نیاز به اینترنت کار میکند .
- SkyView و Star Walk 2: با استفاده از واقعیت افزوده (AR)، اجرام آسمانی را در بالای سرتان شناسایی میکنند .
- Sky Tonight: اطلاعاتی مانند وضعیت آلودگی نوری و آبوهوا را ارائه میدهد .بسیاری از این اپها دارای «حالت شب» با نور قرمز هستند که به حفظ دید در تاریکی کمک میکند .
تطبیق چشم با تاریکی
برای دیدن اجرام کمنور، تطبیق کامل چشم با تاریکی ضروری است.
- زمان مورد نیاز: چشم انسان برای رسیدن به حساسیت کامل در تاریکی، به حدود 20 تا 30 دقیقه زمان نیاز دارد .
- استفاده از نور قرمز: برای بررسی نقشه یا کار با تجهیزات، از یک چراغ قوه با فیلتر قرمز استفاده کنید . نور قرمز کمترین تأثیر را بر سلولهای حساس به تاریکی چشم دارد.
- پرهیز از نور سفید: نگاه کردن به منابع نور سفید مانند صفحه نمایش گوشی، میتواند تمام تلاش شما برای تطبیق با تاریکی را از بین ببرد .
خلاصه
برای تجربه بهترین رصد آسمان شب، باید به مکانهایی سفر کرد که از آلودگی نوری شهرهای بزرگ دور باشند. این گزارش بهترین نقاط جهان برای ستارهنگری را معرفی میکند که عمدتاً در سه دسته قرار میگیرند:
- مناطق رسمی آسمان تاریک: مکانهایی که توسط انجمن بینالمللی آسمان تاریک (IDA) به رسمیت شناخته شدهاند، مانند پارک ملی جاسپر در کانادا و پارک Northumberland در انگلستان . در این میان، ذخیرهگاه Aoraki Mackenzie در نیوزیلند به عنوان بزرگترین ذخیرهگاه جهان، با قوانین سختگیرانه کنترل نور از سال 1981 و زیرساختهای گردشگری نجومی عالی، نمونهای برجسته است . این منطقه برای رصد پدیدههای نیمکره جنوبی مانند ابرهای ماژلانی و شفق جنوبی ایدهآل است .
- بیابانها: مناطقی مانند بیابان آتاکاما در شیلی و صحرای نامیب در نامیبیا به دلیل شرایط جوی خشک و ارتفاع زیاد، شفافترین و تاریکترین آسمانها را ارائه میدهند . بهترین زمان برای دیدن مرکز راه شیری در آتاکاما، بین ماههای ژوئن تا سپتامبر است .
- جزایر دورافتاده: جزایری مانند جزایر قناری اسپانیا و هاوایی در ایالات متحده، با قرار گرفتن در میان اقیانوس، از نورهای مزاحم به دور بوده و شرایطی ایدهآل برای رصد فراهم میکنند . جزایر قناری به لطف "قانون آسمان" و میزبانی از بزرگترین تلسکوپ نوری جهان (GTC)، مقصدی بینظیر در نیمکره شمالی است . هاوایی نیز با قله مرتفع مائونا کیا که بر فراز ابرها قرار دارد و میزبان تلسکوپهای قدرتمندی چون کِک است، پنجرهای استثنایی به سوی کیهان محسوب میشود .
علاوه بر معرفی مقاصد، این گزارش یک راهنمای عملی برای مبتدیان ارائه میدهد که شامل نکاتی در مورد انتخاب تجهیزات (ترجیح دوربین دوچشمی برای شروع)، استفاده از اپلیکیشنهای نجومی و اهمیت تطبیق چشم با تاریکی با استفاده از نور قرمز است . سفر به این مناطق که در قالب گردشگری نجومی (آستروتوریسم) انجام میشود، تجربهای منحصر به فرد از زیبایی کیهان و فرصتی برای اتصال دوباره با این میراث مشترک بشریت است .