منشأ بحران سیمان

به گزارش آریا بلاگ، ورود سیمان به بورس کالا اگرچه در هفته های ابتدایی آن چندان حاشیه نداشت، ولی در روزهای اخیر با سیگنال روانی افت عرضه به دلیل قطعی برق ، شاهد افزایش شدید رقابت برای خرید بودیم که خروجی آن ابطال معاملات بود. اما نکته دیگر قیمت های پایه است که از فاصله بالایی برخوردار بوده تا جایی که فاصله قیمتی شدیدی را شاهد بودیم.

به گزارش دنیای اقتصاد، وقتی قیمت های پایه به هر علت بالاست به این معنی است که فضا به صورت تئوریک برای افت قیمت ها وجود ندارد؛ مگر آنکه عرضه کننده خود مایل به کاهش نرخ باشد که در شرایط تورمی فعلی چنین امری در دسترس نخواهد بود. در نهایت شاهد بودیم که روزهای اخیر ابطال گسترده معاملات رقم خورد و البته گفت و گو با مدیران بورس کالا حکایت از آن دارد که قیمت های پایه با شرایط بهتری همراه خواهد بود تا این اختلاف در نهایت بین نرخ های پایه تعدیل شود. همان گونه که نام شد؛ نوسان بهای سیمان در بورس کالا موجب شد تا بسیاری از معاملات هفته جاری این محصول تایید نشود که به معنی رقابت شدید برای خرید بود که آن هم نشانه ای از رجحان تقاضا بر عرضه ها به تعداد می رود.

اینکه انتظارات در بورس و بازار رشد احتمالی قیمت ها را به همراه داشته حکایت از آن دارد که پتانسیل احتکار را نمی توان نادیده گرفت، آن هم در شرایطی که در روزهای گرم سال و زمان اوج تقاضای فصلی هستیم. البته احتکار گسترده سیمان آن هم در شرایطی که به مرور زمان با افزایش حجم فعالیت واحدهای تولیدی و افت تقاضا در روزهای سرد سال همراه خواهد شد اگرچه از توجیه گسترده ای برخوردار نیست ولی این نکته که سیمان با قیمت بالاتر در بازار در دسترس است را هم نمی توان نادیده گرفت. این در حالی است که ورود هر کالا به بورس کالا با توجه به تاریخچه فعالیت این بازار رسمی، در گام اول به معنای افزایش نرخ ولی پس از آن به معنی تعدیل قیمت ها خواهد بود. تا جایی که در نهایت قیمت یک کالا در بورس، اکثریت قریب به اتفاق پایین تر از قیمت بازار آزاد بوده است. بنابراین در نهایت قیمت های پایین تر هر کالایی همچون سیمان را در نهایت در بورس کالای ایران کشف خواهیم کرد. اینکه به صورت مقطعی شاهد جرقه های سنگین رشد قیمت ها هستیم به معنی آن است که این بازار در مراحل رشد و بلوغ خود قرار گرفته است. اما قطعا رقابت های سنگین و ثبت قیمت های بالاتر از نرخ های پایه به صورت انفجاری را نمی توان پذیرفت.

رشد عرضه سیمان در بورس کالا؛ تضمین کننده ثبات

برآورد ها نشان می دهد که تقاضای ماهانه سیمان در کشور رقمی نزدیک به 4 میلیون تن است که تا روزهای گذشته رقم عرضه سیمان در بورس کالا از 2 میلیون تن در ماه فراتر رفته بود. بنابراین استمرار این شرایط به معنی آن است که این بازار به زودی با آرامش بیشتری روبه رو می شود. اما استمرار ثبات در بازار می طلبد که حجم عرضه سیمان افزایش یافته و به ارقامی نزدیک به تقاضای واقعی دست یابد. تجربه پیروز در بازار محصولات پتروشیمی نشان می دهد که هر چه حجم عرضه ها در بورس کالا افزایش یافته و عرضه در بازار آزاد محدود شود، به معنی آن خواهد بود که مدیریت بازار ساده تر و شفافیت بیشتری حکمفرما شود. این فرایند روبه رشد اگرچه در فرآیند بلوغ قرار گرفته است، اما به مرور زمان شاهد بهبود شرایط خواهیم بود. تا جایی که به رغم نقدها جدی از قیمت های کشف شده در بورس کالا که البته با ابطال معاملات همراه شد و سیگنال های تورم انتظاری به علت قطعی برق اما این دوره مقطعی است و روزهای آینده شرایط بهتری در بازار سیمان حکمفرما می شود.

به همین علت سید جواد جهرمی، معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالای ایران در پاسخ به پرسش دنیای اقتصاد در رابطه با اوضاع قیمت های پایه و نرخ های به دست آمده از معاملات سیمان گفت: حداقل قیمت معامله همان نرخ مصوبی است که شرکت های پذیرش شده اگر در بورس کالا اقدام به فروش نکنند لازم است به آن قیمت اقدام به فروش خارج از بستر بورس کنند. از این رو در بورس کالا معاملات اولیه را با همان قیمت مصوب شروع کردیم. به نام مثال، این قیمت ها که در ابتدای سال جاری از سوی بخش های دولتی اعلام شد، برای سیمان فله ؛ تیپ 2، 308 هزار تومان ( در هر تن ) بود که در این بازار با رشد قابل توجهی همراه شده است.

در فرآیند معاملاتی در بستر بورس کالا به نرخ هایی رسیدیم که از جهت دادوستد سیمان در بورس کالا طی هفته های متوالی کشف شد. براین اساس امکان کشف قیمت پایه از طریق چندین مدل وجود دارد.

بر مبنای نرخ کشف شده معاملات هفته های ماقبل

جهرمی گفت: طبق معادله مبتنی بر دو متغیر اصلی نرخ های جهانی و بهای ارز؛ در بسیاری از بازارها همچون فولاد و پتروشیمی این مدل قیمت گذاری بسیار رایج است اما در بازار سیمان چنین روشی چندان کارایی نخواهد داشت. مشخص بازه میان قیمت کشف شده قبلی، به طوری است که درصدی پایین تر یا بالاتر از آن قیمت عرضه کنندگان اقدام به مشخص قیمت کنند. طبیعتا این امکان وجود دارد که برخی از عرضه کنندگان قیمت های بسیار بالا یا برخی از آنها با نرخی پایین اقدام به قیمت گذاری کنند. نکته ای که در بورس کالا مورد توجه است، تعادل در نرخ گذاری است. به طوری که قیمت پایه نه آنقدر پایین باشد که متقاضیان رقابت های قیمتی بالایی را انجام دهند و نه آنقدر بالا باشد که منجر به عدم معامله شود. بررسی ها نشان می دهد، طی مدتی که در بورس کالا اقدام به نرخ گذاری محصول سیمان کرده ایم، تقریبا در عموم هفته های معاملاتی بخش عمده ای از حجم عرضه های اجرا شده در تالار معاملاتی بورس کالا مورد معامله قرار گرفته است. به نام مثال در هفته منتهی به 18 تیرماه، محصول سیمان فله تیپ 2، حدودا 85 درصد از حجم عرضه ها مورد دادوستد قرار گرفته است. البته این معاملات مربوط به روزهای پیش از قطعی های برق بوده است. یا دادوستد محصول سیمان تیپ 2 کیسه ای هم بالغ بر 82 درصد از عرضه های آن به معامله ختم شده است. این درصدهای معاملاتی نشان می دهد که بازه قیمتی که مدنظر بوده و اعلام شده، قیمتی است که بازیگران بازار سیمان آن را معقول تشخیص داده و اقدام به خرید کردند. در هفته اخیر به علت اعلام قیمت های گوناگون از سوی افراد، شاهد ثبت رقابت های قیمتی بالایی بودیم که حتی در برخی از عرضه های سیمان این رقابت ها بالاتر از 100 درصد ثبت شد. بنابراین بورس کالا در پی بهره گیری از نوعی مدل قیمت گذاری است که نه موجب شکل گیری رقابت های قیمتی شدید باشد و نه سطحی باشد که معامله ای انجام نشود.

بازه قیمت کشف شده مبتنی بر عملکرد شرکت ها

معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالا اضافه کرد: برای هفته های آینده همان طور که بیان شد، بورس کالا مبتنی بر شرایط معاملات و مقدار تقاضایی که برای محصول عرضه شده از سوی شرکت ها شکل می گیرد، اقدام به قیمت گذاری خواهد کرد. به عبارت ساده تر، ممکن است که شرکتی اقدام به عرضه حجم بالایی از سیمان آن هم با قیمت پایه بالا کند که تقریبا در میان کل شرکت های عرضه کننده نسبت معامله به عرضه بالایی هم داشته باشد. نکته بعدی برای اینکه بتوان شرکت های سیمانی بیشتری را به بستر معاملات بورس کالا هدایت کرد تا از فضای قیمت گذاری دستوری خارج شوند، لازم است که در هفته های نخست با تعاملی که میان بورس کالا و این شرکت ها صورت می گیرد، شناخت کافی از این روش دادوستد و فرآیند قیمت گذاری حاصل شود. امیدواریم در هفته های آینده با توجه به مدل هایی که ابلاغ خواهد شد، با توجه به عملکرد شرکت ها در معاملات و شرایط کل شرکت در مجموع فروش صورت گرفته در خصوص قیمت های پایه تعدیل های لازم انجام شود. از این رو این امکان وجود دارد که قیمت پایه برای برخی شرکت ها مثبت شده و برای برخی دیگر قیمت پایه منفی یا کاهشی شود. بنابراین نمی توان در حال حاضر بیان نمود که برای همه شرکت ها از یک قیمت پایه استفاده کرد. زیرا در رقابت های قیمتی هم با توجه به شرایط مختلفی که شرکت های تولیدکننده سیمان دارند شاهد قیمت های مختلف با رقابت های قیمتی متفاوت هستیم.

پتانسیل کاهش نرخ در بورس کالا وجود دارد

جهرمی ادامه داد: در بورس کالا محدودیتی برای کاهش قیمت در تالار معاملات وجود ندارد و اگر واقعا شرکت عرضه کننده ای باشد که قیمت اعلامی را منصفانه اعلام نکند، با عدم خرید متقاضیان در زمان های معامله می تواند نرخ عرضه خود را کاهش دهد. برای آنکه موضوع قیمت گذاری محصول سیمان را به درستی پیاده سازی کنیم تا بازار معاملات این محصول مدیریت شود، پیش شرط هایی لازم است که مهمترین آن الزام به عرضه محصولات همه شرکت های سیمانی از بستر بورس کالا است. زیرا با حذف عرضه خارج از شبکه بورس، می توان به راحتی اقدام به رصد معاملات و مدیریت بازار کرد. همان طور که در بسیاری از محصولات چنین روشی عملیاتی شده و بازخوردهای قابل قبولی را در پی داشته است. چرا که کل عرضه برای پاسخگویی به کل نیاز متقاضیان قرار می گیرد و در این صورت است که امکان سوء استفاده از بستر معاملات بورس کالا به حداقل می رسد. این انتظار وجود دارد که با ورود کلیه شرکت های عرضه کننده به بورس کالا، امکان فروش به روش های اعتباری، سلف و ... برای افراد فراهم شود.

تطابق گزارش های فروش شرکت ها؛ ابزار نظارت بر بازار

جهرمی گفت: در حال حاضر هیچ الزامی برای عرضه کل محصول سیمان تولید شده در کشور از سوی دستگاه های دولتی وجود ندارد. توافقی که برای عرضه سیمان در بورس کالا صورت گرفته است، توافقی از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار با هلدینگ های بزرگ سیمانی نظیر شستا، غدیر و سیتکو است. از این رو به منظور حفظ حاکمیت حقوق سهامداران و شفافیت در این بازار اقدام به فروش محصول خود در بورس کالا کرده اند. وی یادآور شد: نظارت های بعدی از سوی سازمان بورس روی شرکت ها انجام می شود. به طوری که در پایان این ماه گزارش های فروشی که از سوی شرکت های بورسی اعلام می شود با گزارش فروش آنها در بستر بورس کالا مقایسه خواهد شد. چنانچه شرکت ها خارج از بورس فروخته باشند به طوری که پایین تر از قیمت های بورس کالا باشد و به علت عدم استفاده از معافیت های مالیاتی فروش در بورس کالا منافع سهامدار را خدشه دار خواهند کرد. از طرف دیگر ممکن است شبهاتی در نحوه فروش خارج از بورس کالا وجود داشته باشد که از سوی سازمان بورس پیگیری و نظارت خواهد شد.

بنابراین الزام قانونی وجود ندارد و سعی شده است که مبتنی بر مکاهمم های انگیزشی به جذب شرکت های سیمانی به بورس کالا پرداخته شود. مهم ترین مکاهمم های انگیزشی در این بازار، خروج شرکت ها از قیمت گذاری های دستوری است. گاهی مطرح می شود که مجددا سیمان را از بورس کالا خارج شود، اما به نظر می رسد که محقق نخواهد شد. چرا که لازم است قیمت هایی که سیمان در حال حاضر براساس آن در بورس کالا معامله می شود، برای فروش در بازار آزاد به ارقام دستوری که در ابتدای سال اعلام شده تغییر کند و نحوه توزیع این فاصله نرخ قابل توجه میان قیمت های فعلی و قیمت رسمی (دستوری) ، مشخص نیست. نکته دوم این است که نحوه تخصیص سیمان چطور خواهد بود. آیا مجددا مبتنی بر امضای طلایی خواهد بود که چه افرادی با چه تناژی سیمان دریافت کنند. در پی این مسائل شائبه فساد معاملاتی و بروز درگاه های رانت برای بسیاری از افراد فراهم خواهد شد که باتوجه به تجربه اخیر فروش سیمان در بورس کالا امکان بازگشت به چنین جهتی در بورس ممکن نیست به ویژه اکنون که بازار سرمایه برای شرکت های سیمانی نوسان مثبت نرخ را تجربه کرده و باتوجه به عملکرد اخیر این شرکت ها لازم است که منافع همه گروه های ذی نفع در نظر گرفته شود. سیدجواد جهرمی در خصوص مقدار مصرف برق شرکت های سیمانی اظهار کرد: پیش از این شرکت های سیمانی مقدار برق مورد نیاز خود را به وزارتخانه (صمت) اعلام کرده اند. از این رو برای تداوم تولید خود و روبرو نشدن با مشکل کمبود برق لازم است مقدار نیاز این صنایع تامین شود. طبق جلساتی که اخیرا نهادهای مسوول برگزار کردند، این مسائل در دست بررسی است تا مقدار مورد نیاز برق مصرفی این صنایع تامین شود و تولید آنها تداوم یابد.

رشد عرضه در بورس کالا ادامه می یابد

وی گفت: در حال حاضر، طبق اعلام شرکت های سیمانی نزدیک به 50میلیون تن سیمان سالانه در کشور مورد مصرف قرار می گیرد. به این ترتیب لازم است بیش از 4میلیون تن عرضه ماهانه در بورس کالا انجام شود. در حال حاضر با ورود تدریجی شرکت های سیمانی به بورس کالا، به عرضه 2میلیون در ماه نزدیک شدیم که این اتفاق به واسطه قطعی های برق محقق نشد. اکنون سیمان تولیدی گروه شستا را داریم که به صورت کامل در بورس کالا عرضه می کند و سایر هلدینگ های بزرگ هم به زودی عرضه خود را کامل خواهند کرد. به این ترتیب امیدواریم حجم عرضه ها به تدریج افزایش یابد.

وی در پایان صحبت های خود اظهار کرد: بنابراین آنچه در عرضه سیمان در بورس کالا محقق خواهد شد، انعطاف پذیری قیمت های پایه عرضه این محصول نسبت به عملکرد فروش آنهاست. همچنین با توجه به رشد عرضه های سیمان در بورس کالا پتانسیل نزدیک شدن سقف و کف قیمت های پایه به یکدیگر وجود دارد. پس این انتظار هم ایجاد می شود که در نهایت قیمت کارخانه های مختلف به یکدیگر نزدیک شود. در پی عرضه بیشتر سیمان در بورس کالا التهاب معاملات این محصول تعدیل خواهد شد، از این رو فضا برای خرید بیشتر سیمان از بستر رسمی کالایی کشور بیشتر فراهم می شود.