نقاشی گل و مرغ در آثار تاریخی کاشان - آریا بلاگ

کاشان در دوران قاجار به علت اینکه در میانه راستا ارتباطی مرکز تازه یعنی تهران به جنوب کشور قرار داشت مورد توجه سلاطین و بزرگان ایران در دوران قاجار نهاده شد، لذا در طی بیش از یکصد و بیست سال حاکمیت خاندان قاجار بر ایران، این شهر از توسعه اجتماعی و فرهنگی خاصی برخوردار شد بگونه ای که از آن دوران آثار ارزشمندی در کاشان به یادگار مانده که هنر معماری و تزیینات وابسته به آن در خور توجه است.

سبک نقاشی گل و مرغ یکی از آرایه های بکار رفته در تزئینات بعضی از بناهای تاریخی کاشان همانند مسجد آقا بزرگ، خانه بروجردی، باغ فین و زیارتگاه شاهزاده ابراهیم (ع)، زیارتگاه سلطان عطابخش (ع) و بعضی دیگر از بناهای تاریخی کاشان است که بیشتر در دوران رونق فرهنگی این شهر در دوران قاجار بکار رفته است.

موضوعات این سبک از نقاشی غالبا گل و پرنده بوده که جنبه های نماد پردازانه به خود گرفته اند. نقش گل در آثار گل و مرغ و آثار نقاشان ایران همیشه به عنوان کنایه ای از عشق و زیبایی مورد توجه بوده و بعلاوه بعضی از اغلب شعرا و عرفا همانند حافظ، سعدی، مولانا و شمس، گل را به عنوان مقدمه ای از آخرین تجلی ذات اقدس الهی قلمداد نموده و مرغ را نمادی از سالک یا عاشق طریقت پنداشته اند که گرداگرد معشوق در حال نیایش است.

ریشه های اولیه استفاده از نقش پرنده در کتب مصور ایران را میتوان در نسخه های ورقه و گلشاه دوره سلجوقی مورد مطالعه و ارزیابی قرار داد. بلبل، کبک و هدهد از جمله پرندگانی هستند که بیشترین کاربرد را در تزئینات نقاشی های ابنیه کاشان به خود اختصاص داده اند که هرکدام به نوبه خود دارای مفهوم و ارزش خاصی هستند.

به عنوان مثال بلبل به علت نغمه خوش در غزل حافظ و سعدی به عنوان مرغ خوش خوان، مرغ چمن و یا مرغ عاشق یاد شده و به فراخور آن گل نیز نمادی از لطافت و صفا محسوب شده است که به عنوان جلوه ای از ذات حق یا باغ بهشت مورد توجه است.

در گل و مرغ نگاری، مرغ غالبا نمادی از انسانی است که می کوشد تا به وجه احسن طی پیمودن راستا (سیر الی المخلوق) به جایگاه ابدی و ازلی خویش نائل آید. که این مهم جز با تحمل سختی ها و ریاضت ها میسر نیست.

هنرمندان ایران برای نمایش این عشق و این سیر و سلوک عاشقانه به طرزی استادانه و به شکلی نمادین از نقش گل و مرغ بهره جسته اند.