وزارت نیرو، تامین بخشی از احتیاج زیست محیطی احیای دریاچه ارومیه و توسعه استان آذربایجان غربی با نگاه آب محور - آریا بلاگ

در سال مزین به نام جهش فراوری توجه به صنایع و افزایش فراوریات به ویژه در بخش کشاورزی و امنیت غذایی، توسعه مراکز کمتر برخوردار، محرومیت زدایی و بهبود و ارتقای کیفیت زندگی مردم یکی از مهمترین راهکارها برای برون رفت از شرایط سخت مالی و تحقق آن فراهم ساختن زیرساخت های اساسی با انجام سرمایه گذاری های لازم و هماهنگ در ابعاد مختلف توسعه و بهره برداری از منابع آب است.

با توجه به شرایط بارندگی کشور، پوشش گیاهی و سایر عوامل تأثیرگذار در حجم نزولات جوی، منابع آب تجدید شونده کشور حدود 130 تا 139 میلیارد متر مکعب در سال است که حجم آب قابل استحصال با احتساب آب های برگشتی، حدود 126 میلیارد مترمکعب برآورد می شود. از کل آب های تجدید شونده حدود 105 میلیارد متر مکعب را جریان های سطحی و 25 میلیارد مترمکعب را جریان های نفوذی به منابع زیرزمینی تشکیل می دهند.

استان آذربایجان غربی با مساحت 37370 کیلومتر مربع و با اقلیم خشک و نیمه خشک شامل چهار حوضه آبریز فرعی ارس، ارومیه، سفیدرود و مرزی غرب می باشد که میانگین سالانه نزولات جوی آن استان در حدود 420 میلیمتر، متوسط سالانه حجم نزولات جوی در حدود 15.7 میلیارد متر مکعب، حجم کل منابع آب تجدید شونده برابر 4.583 میلیارد متر مکعب (3.58 منابع آب سطحی و 1 منابع آب زیر زمینی) می باشد. میزان مصرف آب کشاورزی استان آذربایجان غربی 3.940 میلیارد متر مکعب، شرب 0.2 میلیارد متر مکعب و صنعت 0.04 میلیارد متر مکعب است.

امروزه یکی از مسائل عمده در کشور و بالتبع در استان آذربایجان غربی مصرف نامناسب و غیر مالی آب در بخش کشاورزی می باشد که در برگیرنده حدود 90 % از مصارف منابع آب سطحی می باشد.در این ارتباط استفاده از روش های آبیاری سنتی، موجب افزایش مصرف، کاهش راندمان و هدر رفت آب شده است. در این خصوص کاهش آورد رودخانه های استان در چند دهه اخیر و تداوم مصارف آب سطحی بصورت ثقلی، بویژه در میزان ورودی به دریاچه ارومیه و بروز مسائل زیست محیطی در ارتباط با این دریاچه تأثیر بسزایی داشته است.

یکی از راهکارهای اساسی جهت بهبود این شرایط، استفاده از روشهای علمی و بهره گیری از تجربیات جهانی در بهبود شرایط و اجرای شبکه های مدرن آبیاری و صرفه جویی در مصارف آب های سطحی و ایجاد شرایط لازم برای انتقال آب صرفه جویی شده به دریاچه ارومیه می باشد. در راستای مهار، بهره گیری و استفاده بهینه از منابع آبهای سطحی استان طرح های مهم و استراتژیکی اجرا و به بهره برداری رسیده و یا در دست اجراست. سدهای شهرچای، شهید کاظمی، ارس،دیریک، زولا، آق چای، سردشت و سیلوه در دست بهره برداری و سدهای چپرآباد، کرم آباد، نازلو، شهرچای، زولا، دیریک، حسنلو، بویلاپوش و زرینه رود و شبکه های آبیاری و زهکشی پایاب آنها اشاره نمود. همچنین در راستای بهبود شرایط و احیای دریاچه ارومیه اقدامات موثری از سوی وزارت نیرو بشرح زیر اجرا شده است:

• برنامه ریزی کاهش تا 40 درصد مصرف آب کشاورزی طی 5 سال (سالیانه 8 درصد) از منابع آب حوضه
• طرح­ های عملیاتی انتقال آب رودخانه ها به پیکره آبی دریاچه
• اجرای طرح های انتقال آب از رودخانه زاب به حوضه آبریز دریاچه ارومیه (به وسیله دو سد کانی سیب و سیلوه)
• برنامه ریزی انتقال پساب تصفیه خانه های حوضه آبریز به دریاچه
• احداث سد چراغ ویس در بالا دست سد شهید کاظمی بوکان با هدف تأمین آب شرب سقز و یاری به افزایش رها سازی آب از سد بوکان
• اجرای طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی به منظور ساماندهی چاههای حوضه آبریز دریاچه ارومیه

در این ارتباط و در راستای اهداف تعریف شده وزارت نیرو در برنامه های سی و چهارمین هفته از پویش هرهفته-الف-ب-ایران، پروژه های استان آذربایجان غربی در روز پنجشنبه 10 دی ماه 99 و با حضور رئیس جمهور و وزیر نیرو افتتاح شدند.

*پروژه سد کانی سیب

سد کانی سیب در نزدیکی شهر پیرانشهر، یک سد خاکی و دارای ارتفاع 58 متر و حجم تنظیم آب حدود 600 میلیون متر مکعب و حجم مخزن 221 میلیون مترمکعب می باشد که بخشی از آب آن به وسیله بند انحرافی بادین آباد و کانال انتقال بطول 4.6 کیلومتر تامین می شود. این سد ضمن جمع آوری جریانات مازاد رودخانه های محدوده و انحراف آب مازاد رودخانه بادین آباد در خارج از فصل زراعی توسط یک رشته تونل بطول 36 کیلومتر و سپس 11 کیلومتر کانال به حوضه آبریز گدارچای و در ادامه به دریاچه ارومیه انتقال خواهد یافت. از مهمترین اهداف این سد می توان به مهار آب رودخانه زاب (کلاس) به وسیله سد کانی سیب و انتقال آب مازاد رودخانه حوضه کلاس به حوضه آبریز رودخانه گدار چای و تامین بخشی از نیازهای زیست محیطی دریاچه ارومیه به عنوان یکی از مهم ترین پروژه های احیای دریاچه ارومیه اشاره نمود.

*توسعه بهره برداری از رودخانه ارس در محدوده آذربایجان غربی (افتتاح 8400 هکتار شبکه ابیاری و زهکشی پایاب کرم آباد یا ارس غربی)

طرح توسعه بهره برداری از ارس در محدوده آذربایجان غربی شامل تأسیسات آبگیری، خط انتقال به طول 21 کیلومتر با قطر 2000 میلیمتر، 3 سد مخزنی، حدود 23000 هکتار شبکه آبیاری است که 2 سد مخزنی و حدود 4300 هکتار شبکه آبیاری پایاب در گذشته افتتاح شده و خط انتقال و 8400 هکتار دیگر با ارزش سرمایه گذاری حدود 715 میلیارد تومان افتتاح خواهد شد.

از مهترین اهداف این طرح می توان به ایجاد امکان برداشت، ذخیره و تنظیم آب به وسیله احداث ایستگاه پمپاژ کرم آباد و سدهای قیقاج، ارس2 و کرم آباد و توسعه اراضی پایین دست به وسعت بیش از 23 هزار هکتار (شبکه های آبیاری و زهکشی ارس2، قیقاج، کرم آباد) با اجرای شبکه های آبیاری مدرن، ایجاد اشتغال، درآمدزایی و بهبود شرایط مالی در منطقه طرح، امکان ایجاد فضای گردشگری در محدوده طرح و رونق اکوتوریسم با وجود شرایط ویژه منطقه آزاد تجاری ماکو و تامین آب بخش صنعت در محدوده طرح اشاره نمود.