انقراض چشم های زیبا - آریا بلاگ

در حال حاضر پراکندگی دو گونه آهو و جبیر در بخش های مرکزی ایران دیده می گردد. زیستگاه جبیر از حوالی سمنان آغاز شده و با گستردگی در بخش فلات مرکزی، نهایتا به بخش هایی از استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی می رسد و زیستگاه های مطمئنی در کرمان، توران در سمنان، یزد و نایبندان در طبس برای زندگی جبیر موجود است اما زیستگاه آهو وسیع تر بوده و علاوه بر مناطقی که یاد شد، در غرب زاگرس نیز جمعیت های آهو دیده می شوند و پراکنش این گونه در کشور بیشتر است.

این دو گونه، بهترین طعمه برای یوزپلنگ ایرانی محسوب می گردد؛ یوزی که در معرض انقراض است البته فقط کاهش سریع جمعیت یوز ایرانی نیست که نگرانی عظیمی در دل طبیعت دوستان ایرانی انداخته، طبق گفته مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی جمعیت آهوی ایرانی هم به سرعت در حال کاهش و انقراض است.

از اواخر دهه 30 بود که به واسطه سهولت دسترسی افراد به سلاح های شکاری، ورود جیپ های صحرایی و موتورسیکلت به کشور، شکار آهو و جبیر بسیار رایج شد و متاسفانه در مدت زمان کوتاهی، اغلب زیستگاه های این دو گونه در سراسر کشور به تاراج رفت.

علاوه بر این، نابودی زیستگاه های مستعد حیات نیز مزید برعلت شد تا با کاهش چشمگیر جمعیت آهو و جبیر در کشور روبه رو شویم و به تبع آن، زندگی یوزپلنگ ایرانی نیز مورد تهدید نهاده شد.

تبدیل، تجزیه و تخریب زیستگاه های موجود هر کدام به نوعی حیات پایدار این گونه را مورد تهدید قرار داد و بقای آهو و جبیر را که در گرو تامین نیازهای زیستگاهی آنها یعنی غذا، آب و پناه است با خطر جدی روبرو کرد.

در این شرایط بود که سازمان حفاظت محیط زیست بر آن شد تا در قالب طرحی پنج ساله و با هدف بهبود شرایط حفاظت از آهو در ایران تا دستیابی به اطمینان از عدم در ریسک بودن آن در مقام یک گونه تهدید شده از شکار بی رویه و کاهش آهو و جبیر در کشور جلوگیری کند.

بر همین اساس این دو گونه در کنار گونه های متعددی از جانوران گربه سان و سم دار در زیستگاه های حفاظت شده مانند پناهگاه حیات وحش عباس آباد در اصفهان، منطقه حفاظت شده دشت نی گنان در خراسان جنوبی، پارک ملی کویر،منطقه حفاظت شده توران در سمنان و...زندگی می نمایند.

در این میان خراسان جنوبی با برخورداری از هفت منطقه حفاظت شده پترگان، شاسکوه، کمرسرخ، مظفری، درمیان و سربیشه، باقران، آرک و کرنگ و سه پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس، رباط شور و کجی نمکزار نهبندان یکی از زیستگاه های مطلوب جبیر و آهوی ایرانی است اما به تازگی مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در اظهارات خود از به صدا در آمدن زنگ خطر انقراض آهوی ایرانی در این استان ابراز نگرانی نموده و گفته در حال حاضر جمعیت این گونه به زیر 500 راس در خراسان جنوبی رسیده است.

روز به روز کمتر می شوند

مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی درباره تنوع گونه های آهوی ایرانی به جام جم می گوید: در خراسان جنوبی دو گونه آهو و جبیر زندگی می نمایند که هر دو گونه نه تنها در استان که در تمام زیستگاه های موجود در کشور، از شرایط قابل قبولی برخوردار نیستند.

حسن اکبری ادامه می دهد: آهوی ایرانی از لحاظ شرایط زندگی و همچنین شکل ظاهری تفاوت هایی با گونه جبیر دارد. برای مثال جنس نر آهو شاخدار بوده و ماده ها شاخ ندارند و جثه آنها نیز کمی کوچک تر از جبیر بوده و شرایط زندگی مطلوب تری را می خواهد اما در گونه جبیر جنس نر و ماده هر دو شاخ دارند و جثه شان از گونه قبلی عظیم تر بوده و سازگاری شان با محیط های بیابانی از آهو بیشتر است و به همین دلیل می توانند در زیستگاه های طبیعی با آب و بوته های شور به راحتی زندگی نمایند.

وی همچنین درباره زیستگاه های طبیعی این دو گونه شرح می دهد: در گذشته جمعیت آهو و جبیر بیشتر بوده و تعداد قابل قبولی آهو در بسیاری از زیستگاه های استان به خصوص در دشت های مرکزی، از بیرجند تا سربیشه و نهبندان و همین طور نوار شرقی استان در اطراف فردوس و بشرویه دیده می شد که درحال حاضر تنها تعداد انگشت شماری از این گونه در بعضی زیستگاه های استان یافت می گردد.

فرار از مرز

مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان خراسان جنوبی می افزاید: درحال حاضر حدود 100راس آهوی ایرانی در اطراف بشرویه در دشت نی گنان زندگی می نمایند که تنها جمعیت قابل اعتماد این گونه بوده و نژاد خالص آهوی شرق کشور محسوب می گردد و متاسفانه در بقیه نقاط استان جمعیت های آهو از بین رفته است و فقط در منطقه شرقی و مرزی که شکارچیان تردد کمتری دارند، به تعداد خیلی انگشت شمار می توان آهوی ایرانی را مشاهده کرد که البته با عبورشان از مرز و ورود به خاک افغانستان، شرایط از بین رفتن این گونه بیشتر فراهم می گردد.

اکبری با بیان این که گونه جبیر هم شرایط خوبی ندارد، می گوید: خوشبختانه زیستگاه مطمئن و حفاظت شده نایبندان که عظیم ترین پناهگاه حیات وحش کشور بوده و در استان خراسان جنوبی واقع شده، دارای جمعیتی حدود 300 راس جبیر بوده و امکان حفظ این گونه را افزایش می دهد. وی تصریح می نماید: متاسفانه هیچ کدام از زیستگاه های کشور، شرایط مطلوب زیستی آهو را نداشته و بیشتر تعداد موجود آهوی ایرانی، در مناطق حفاظت شده محیط زیست قرار ندارند.

معدن، دشمن آهوان ایرانی

بیراه نیست اگر معادن و فرصت بهره وری بی ضابطه از آنها را یکی از عظیم ترین دشمنان حیات وحش و محیط زیست ایران بدانیم؛ امری که در مورد آهوی ایرانی هم صدق می نماید و مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان خراسان جنوبی درباره اش می گوید: برخلاف کوشش های محیط زیست برای این که بتوانیم دشت نی گنان که 100 راس آهوی ایرانی را در خود جای داده به منطقه حفاظت شده تبدیل کنیم، متاسفانه با مخالفت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، امکان حفاظت از آهوی ایرانی به حداقل کاهش یافته و تعداد آهوان موجود در استان در مناطق آزاد و حفاظت نشده است که خطر انقراض آنها را بیشتر می نماید.

اکبری ادامه می دهد: در هر منطقه ای از کشور اگر بخواهیم از منطقه ای حفاظت کنیم یا زیستگاهی را ارتقا دهیم، باید موافقت دو دستگاه منابع طبیعی و وزارت صنعت، معدن و تجارت حاصل گردد که در سال های اخیر به ندرت اتفاق می افتد بتوان موافقت این دو دستگاه را برای زیستگاه های خوبی که پیشنهاد می گردد، جلب کنیم. چراکه در هر کجای طبیعت که برویم، پتانسیل معدنی نیز وجود دارد و همین امر باعث می گردد انتخاب مناطق حفاظت شده، بر اساس گونه های جانوری آن منطقه نباشد و صرفا بر اساس موافقت این دو دستگاه انتخاب شوند.

وی تصریح می نماید: درحال حاضر 11درصد مساحت استان در قالب مناطق چهارگانه حفاظت شده زیر نظر سازمان محیط زیست است اما در این مساحت، هیچ زیستگاهی برای آهو و جبیر وجود ندارد و متاسفانه طی سال های اخیر نیز سازمان صنعت، معدن و تجارت استان با غالب طرح هایی که برای معین مناطق حفاظت شده ارائه می دهیم، مخالفت می نماید.

بخش خصوصی مشکل را حل می نماید؟

استفاده از ظرفیت بخش خصوصی یکی از گزینه ها در زمینه حفاظت از گونه های جانوری کشور است که اکبری در مورد آن می گوید: استفاده از ظرفیت این بخش در قانون پیش بینی شده و بستر حقوقی نیز دارد و از این طریق می توان مناطقی را برای مدت زمان تعیین به بخش خصوصی اجاره داد تا از آن منطقه حفاظت نموده و درعین حال اجازه بهره برداری از منطقه در قالب طرح های گردشگری یا شکار حیات وحش سالخورده نیز داده می گردد. در بعضی استان ها این طرح به صورت پایلوت اجرا شده که نتایج بسیار خوبی به همراه داشته ولی متاسفانه در سطح کلان اجرایی نشده است. مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی می گوید: مخالفت سازمان جنگلداری و مراتع با اعطای قرق های شخصی، از مهم ترین دلایل اجرایی نشدن این طرح در سطح کلان است.

مریم قاضی زاده - ایران / روزنامه خبرنگاران

آژانس مسافرتی: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه