زخم دیابت و روش های درمان - آریا بلاگ

دیابت یا مرض قند از بیماری های شایع و ناتوان نماینده انسان است که مسائل جدی برای اندام ها ایجاد می نماید. یکی از این مسائل زخم های مزمن و مقاوم به درمان است که معمولا در کف پای بیماران ایجاد می گردد که این عارضه را پای دیابتی می گویند.

مسائلی که برای پای افراد مبتلا به دیابت ایجاد می گردد به علت دو اشکال عمده اختلالات اعصاب محیطی و کم شدن جریان خون اندام است که عامل هر دوی این مسائل بیماری دیابت است. علاوه بر این، زخم های دیابتی علل گوناگونی دارد و باعث عفونت های شدید در پا ها می گردد که می توان با معاینه زخم ها به وسیله پزشک و تشخیص علت آن و با توجه به علایم آن، برای درمان زخم پای دیابتی اقدام کرد.

این زخم ها می تواند شرایط دشواری را برای مبتلایان به دیابت ایجاد کند و آن ها را با مشکل در راه رفتن روبرو می نماید. آشنایی با علایم و نشانه های این زخم ها بیمار دیابتی را برای درمان هر چه سریع تر آن آماده می نماید. در این صفحه آموزش مهم ترین علایم و روش های درمان زخم های دیابتی را گردآورده ایم که خواندن آن بسیار مفید است.

اختلال عروقی زمینه ساز بروز زخم در پای فرد مبتلا به دیابت است

کف پا دورترین قسمت بدن از قلب است و خون کمتری نسبت به دیگر بافت های بدن دریافت می نماید. به همین علت است که در هوای سرد نخستین عضوی که دمای خود را از دست می دهد پاست.

این بیماری در بلندمدت موجب کم شدن جریان خون در همه بدن می گردد، ولی این مشکل در پا بیشتر از اعضای دیگر بروز می نماید. همین امر موجب می گردد زخم هایی که به طور مرتب بر اثر آسیب های محیطی در پای این افراد ایجاد می گردد، برخلاف افراد سالم به سرعت ترمیم نگردد؛ چراکه بهبود زخم به مواد غذایی و اکسیژن احتیاج دارد که از راه خون به بافت ها می رسد؛ بنابراین شرایط برای فعالیت میکروب ها روی زخم و ایجاد عفونت مساعد می گردد و به علت کاهش جریان خون پا، فعالیت گلبول های سفید در اطراف زخم کمتر می گردد.

بیماری دیابت هم به طور کلی دفاع ایمنی بدن را کاهش می دهد و این امر موجب گسترش عفونت در زخم و تأخیر در بهبود آن می گردد.

دیابت سبب کاهش حس لامسه به علت اختلال در عملکرد اعصاب محیطی می گردد

مشکل دیگر افراد دیابتی اختلال در کارکرد اعصاب محیطی است که موجب کاهش حس لامسه در پای آن ها می گردد.

این امر باعث خشکی و ایجاد شکاف هایی در پوست می گردد که زمینه ساز ایجاد زخم است و بیمار نیز به علت کاهش حس، کمتر متوجه آسیب های محیطی می گردد؛ مثلا بدون اینکه شخص متوجه گردد، پا در مجاورت شیء داغ می سوزد یا روی شیء بُرنده می رود و زخم می گردد.

زمانی که آسیبی به پوست می رسد به علت اختلال در حسِ درد، بیمار تا مدت ها متوجه آن نمی گردد و این موجب پیشرفت عفونت در زخم می گردد.

اختلالات اعصاب در پای افراد دیابتی در بلندمدت موجب فلج شدن عضلات کف پا می گردد. این امر موجب تغییر شکل در پا می گردد. این تغییر شکل باعث می گردد هنگام راه رفتن به قسمت های خاصی از کف پا فشار بیشتری وارد گردد. این فشار ها زمینه را برای بروز زخم فشاری فراهم می نماید. اختلالات بینایی هم که از عوارض دیابت است، به ایجاد این عارضه یاری می نماید.

کاهش دید موجب می گردد بیمار به خوبی جلوی پای خود را نبیند و پا را در موقعیت های نامناسب قرار دهد که این موضوع احتمال آسیب دیدن پا را بیشتر می نماید. تمامی این موارد باعث می گردد در پای بیمار زخم های شدید و مقاوم به درمان ایجاد گردد. زخم پای دیابتی در حدود 5 تا 7 درصد افراد مبتلا به دیابت ایجاد می گردد که درنهایت موجب قطع عضو در بعضی از افراد دیابتی می گردد.

عفونت کف پا در ابتدا محدود به پوست است، ولی پس از مدتی به بافت های عمقی و استخوان های کف پا سرایت می نماید و موجب عفونت استخوان یا استئومیلیت می گردد. در عفونت پای این بیماران بیش از یک میکروب فعالیت دارد، ولی شایع ترین آن استافیلوکوک طلایی است.

زخم پای دیابتی چه علایم و درمان هایی دارد

زخم پای افراد دیابتی معمولا بدون درد و در مناطقی است که پوست آن به شدت ضخیم و پینه بسته است. نوک انگشت شست، قاعده و کنار خارجی انگشت کوچک، زیر انگشت وسط، پاشنه پا، لبه خارجی پا و زیر پنجه پا از مناطق مستعد به زخم است.

این زخم ممکن است همراه با تورم موضعی، قرمزی و ترشح چرک باشد. به علت فعالیت میکروب های بی هوازی، زخم پای فرد دیابتی معمولا بسیار بدبو است. گاهی اوقات نیز اختلال عروقی و کاهش خون رسانی به پا حتی بدون ایجاد زخم هم موجب مُردن، سیاه شدن و به اصطلاح نکروز قسمتی از پا، به ویژه انگشتان می گردد.

درمان زخم پا در فرد مبتلا به دیابت

در تمام این بیماران باید برای مدتی از آنتی بیوتیک تزریقی و سپس خوراکی استفاده گردد، همچنین از انواع اعمال جراحی برای یاری به بهبود این زخم ها استفاده می گردد. در صورتی که زخم کوچک باشد، پزشک معالج بافت های مرده زخم را با عمل جراحی خارج می نماید تا به تدریج بافت جدید در ناحیه تشکیل و زخم بسته گردد.

در زخم های بزرگ و بیمارانی که وضع عروقی پای آن ها خوب نیست، معمولا قسمتی از پا (آمپوتاسیون) که زخم در آن قرار گرفته است، قطع می گردد.

در مواردی که نارسایی عروقی پا زیاد است، ممکن است از عمل جراحی استفاده گردد تا جریان خون پا بیشتر گردد. آنژیوپلاستی، تعبیه استنت و بای پس بین شریان رانی و شریان پا ممکن است به افزایش جریان خون پای بیمار یاری کند.

روش های درمان خونریزی

به منظور کاهش یا توقف خونریزی، محل زخم را با هر وسیله موجود قابل استفاده فشار دهید تا خونریزی متوقف یا شدت آن کم گردد. شما همانند عوامل بند آورنده خون برای توقف خونریزی عمل می کنید. فشار ایجادشده بر محل خونریزی موجب لخته شدن خون و بندآمدن خونریزی می گردد.

درصورت شدیدبودن خونریزی، خود یا فرد دیگری در اسرع وقت با شماره 115 تماس بگیرید.

فشار بر محل خونریزی را تا هنگام رسیدن عوامل اورژانس ادامه دهید.

سوالات متداول

با استفاده از چه چیزی می توان روی محل خونریزی فشار وارد کرد؟

از هر چیزی که در دسترس است، بهره ببرید- احتیاجی نیست حتما از گاز های پانسمان موجود در کیف یاری های اولیه استفاده کرد. از دست خود، دست مصدوم، تی شرت، حوله یا هرچیز دیگری که بتوان روی محل خونریزی قرار داد تا شدت خونریزی را کم یا آن را بند آورد، بهره ببرید.

درصورتی که خونریزی از میان اشیای مورد استفاده بیرون زد و قطع نشد، چه باید کرد؟

روی شیء گذاشته شده روی محل خونریزی اشیای بیشتری قرار دهید (از قبیل: تی شرت و حوله) و همزمان شدت فشار را روی محل خونریزی حفظ کنید. فورا با شماره 115 تماس بگیرید یا از فرد دیگری بخواهید این کار را انجام دهد.

آیا باید از تورنیکه برای زخم هایی که خونریزی شدید دارند، استفاده کرد؟

استفاده از تورنیکه توسط امدادگران آموزش ندیده به دلیل خطر ناشی از استفاده ناصحیح و دشواری در بکارگیری آن، توصیه نمی گردد. درصورتی که تورنیکه برای کنترل خونریزی ها استفاده گردد، تنها وقتی تجویز می گردد که وارد آوردن مستقیم فشار روی محل زخم موثر یا ممکن نباشد.

تورنیکه های ویژه طراحی شده (موجود در بازار) بهتر از تورنیکه های معمولی عمل می نمایند (امکان وارد آمدن آسیب به وسیله آن ها کمتر است). علاوه بر آن، درصورت به کاربردن تورنیکه، اطمینان حاصل کنید مدت زمان استفاده از آن ثبت و به پرسنل اورژانس اطلاع داده گردد.

بیمار رنگ پریده به نظر می رسد و احساس سردی و گیجی می نماید. این علایم نشانه چیست؟

این بدان معناست که بدن دچار شوک شده است. در این صورت فورا با 115 تماس بگیرید.

آیا باید نگران سرایت بیماری یا آلودگی خود به وسیله خون بیمار بود؟

بهتر است با خون بیمار تماس نداشته باشیم. برای همین منظور از دستکش های پزشکی و کیسه های پلاستیکی بهره ببرید یا از بیمار بخواهید تا با دست خود محل خونریزی را فشار دهد.

آیا محل زخم را باید شست و شو داد؟

با شستن زخم ها و خراشیدگی های جزیی با آب می توانید هر نوع کثیفی یا آلودگی را تمیز کنید. زخمی را که خونریزی شدید دارد، با آب نشورید. در این مورد شستن زخم باعث از بین رفتن پلاکت های انعقاد خون شده و درنتیجه خونریزی افزایش می یابد.

درصورتی که شیء در محل زخم فرو رفته باشد، چه باید کرد؟

شیء را از درون زخم بیرون نکشید- این شیء مانند لخته عمل نموده و باعث بندآمدن خونریزی می گردد. به آرامی به محل زخم دور شیء فشار وارد کنید. خارج کردن شیء از درون زخم می تواند باعث افزایش خونریزی گردد.

چگونه می توان خون دماغ را بند آورد؟

بخش غضروفی بینی را که زیر بخش استخوانی قرار گرفته است، با دو انگشت شست و سبابه فشار دهید (یا از فرد بخواهید این کار را انجام دهد) و از او بخواهید تا سر خود را خم نموده و به وسیله دهان نفس بکشد. فشاردادن بینی باعث لخته شدن خون می گردد.

از بیمار نخواهید که دراز بکشد، هرچند ممکن است به نظر برسد این کار بهترین کار است، ولی ممکن است که خونریزی موجب بسته شدن راه هوایی گردد یا با ورود خونریزی به معده موجب تهوع و استفراغ بیمار گردد.

درصورت ادامه خونریزی با 115 تماس بگیرید یا از فرد دیگری بخواهید که این کار را انجام دهد.

فرد مبتلا به دیابت برای مراقبت از پا باید به چه نکاتی توجه کند

درمان زخم دیابت در پا بسیار مشکل است و این زخم ها یکی از علل مهم آمپوتاسیون یا قطع عضو در اندام تحتانی است. مسلما پیشگیری از بروز زخم پا در دیابت بسیار آسان تر از درمان آن است. به همین منظور رعایت نکات زیر ضروری است:

هیچ وقت پابرهنه راه نروید. حس کف پا در فرد دیابتی کاهش می یابد و فرد متوجه زخم شدن پای خود نمی گردد. پس همواره از دمپایی یا کفش بهره ببرید.

هر روز پای خود را با آب گرم و صابون ملایم شست وشو دهید. حرارت آب را اول با دست خود امتحان کنید نه با پا.

پای شما حس خوبی ندارد. پا را برای مدت زیاد در آب نگذارید. برای خشک کردن پا آن را با حوله مالش ندهید بلکه فقط با فشار دادن ملایم حوله به پوست پا آن را خشک کنید. بین انگشتان پا را با دقت بیشتری خشک کنید.

پوست پای خود را با استفاده از کِرِم های مناسب، نرم و مرطوب نگه دارید. پوست خشک زودتر زخم می گردد.

ناخن انگشتان را مستقیم کوتاه کنید و گوشه ناخن ها را کوتاه نکنید. اگر ناخن در پوست اطراف انگشت فرو رفت به پزشک مراجعه کنید.

از محلول های ضدعفونی برای شست وشوی پا استفاده نکنید. پای خود را روی رادیاتور یا جلوی بخاری یا شومینه قرار ندهید.

پای خود را گرم نگه دارید. هنگام خواب از جوراب شُل بهره ببرید. مواظب باشید هنگام برف و باران پای شما در کفش خیس نگردد. در زمستان جوراب و کفش گرم بپوشید.

سیگار نکشید. سیگار به عروق خونی آسیب می زند و اکسیژن خون را کم می نماید. سیگار بهترین یار بیماری دیابت در از بین بردن پای شماست.

چهار زانو ننشینید. این کار جریان خون پای شما را کم می نماید.

هر روز پای خود را به دقت نگاه کنید و به دنبال سوراخ های کوچک، کبودی، قرمزی، گرمای موضعی در پوست، تاول، زخم، خراشیدگی، بریدگی و مسائل ناخن باشید. از آینه برای دیدن بهتر کف پا بهره ببرید. به چند نقطه پا مانند نوک انگشت شست، قاعده و کنار خارجی انگشت کوچک، زیر انگشت وسط، پاشنه، لبه خارجی پا و زیر پنجه پا بیشتر دقت کنید.

در صورتی که پای شما تغییر شکل داده است به پزشک مراجعه کنید. در صورت کم بودن تغییر شکل، پزشک ممکن است برای شما کفی های خاص تجویز کند و در صورتی که تغییر شکل زیاد باشد ممکن است احتیاج به عمل جراحی برای اصلاح آن داشته باشید.

قند خون خود را به طور مرتب و دقیق زیر نظر متخصص غدد تنظیم کنید.

وزن خود را تحت نظر پزشک کم کنید.

در صورت دیدن هرگونه زخم یا ابتدایی ترین علایم آن به پزشک مراجعه کنید.

در خارج از منزل از کفش های رو باز یا تابستانی استفاده نکنید. با استفاده از این کفش ها پنجه پای شما به قدر کافی حفاظت نمی گردد و در معرض خطر بیشتری قرار می گیرد.

به مدت طولانی راه نروید. اگر مجبور به پیاده روی طولانی هستید هر چند وقت یک بار جوراب و کفش را درآورید و پا را برای دیدن علایم فشار مثل قرمزی معاینه کنید.

هنگام عصر کفش بخرید. عصر پای شما به علت سر پا ایستادن بزرگ تر است و کفشی که عصر خریده می گردد برای پای شما راحت تر است.

کفش راحت بخرید. کفش های نوک تیز یا پنجه تیز یا پاشنه بلند نخرید.

داخل کفش را قبل از پوشیدن نگاه و با دست لمس کنید.

بند کفش را خیلی سفت یا خیلی شُل نبندید.

جوراب تمیز، خشک و ساده بپوشید.