مالیات های سبز نجات بخش محیط زیست - آریا بلاگ

ایده مالیات سبز اولین بار توسط یک اقتصاددان انگلیسی، به نام پیگو در سال 1920 مطرح شد و این گونه جریمه ها را به نام مالیات های پیگو می شناسند. هدف استفاده از این مالیات ها، کاهش استفاده از منابع فسیلی ناپایدار و روی آوردن به استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی و انرژی های پاک است. از دیگر اهداف این مالیات ها می توان به کاهش فراوری مواد آلاینده طبیعت همچون زباله ها و پساب ها اشاره کرد. این مالیات ها به طور گسترده در اروپا و جاهای دیگر در طی بیش از 20 سال گذشته معرفی شده است. نوعی از مالیات که در صورت اجرا در کشور ما می تواند نجات بخش محیط زیست باشد، اما این مالیات ها چه مزیت هایی می توانند داشته باشند؟

مزیت های اجرای مالیات های سبز:

کاهش هزینه های خارجی

مفهوم هزینه خارجی در اقتصاد، هزینه هایی هستند که در نتیجه انجام یک فعالیت و یا استفاده از محصولی خاص به دوش جامعه تحمیل می شوند، بدون اینکه عامل ایجاد کننده هزینه، ملزم به پرداخت آن باشد.به عنوان مثال، آلودگی هوای محیط، به میزانی که منجر به وقوع بعضی بیماری های تنفسی شود، یک هزینه جانبی را به دوش افراد جامعه تحمیل می نماید،بدون اینکه شخص و یا اشخاص آلوده کننده مسئولیتی در برابر پرداخت آن داشته باشد. آلوده کننده، به شکل ارادی محیط را آلوده می نماید، در حالی که افراد جامعه به شکل غیر ارادی، مجبور به تحمل شرایط و پرداخت هزینه خسارت های ناشی از آلودگی هستند. اخیرا مطالعات زیادی در ارتباط با هزینه های جانبی انجام گرفته است و مدارک معتبری مبتنی بر تاثیر مستقیم آلودگی های ناشی از فعالیت های مختلف، مانند انتشار دود اتومبیل ها و کارخانه ها، مصرف دخانیات در مکان های عمومی،ورود فاضلاب و شیرابه های پسماند به آب های آشامیدنی و بوهای نامطبوع اطراف مکان های دفن زباله، بر سلامتی افراد و همینطور ارزش مناطق مسکونی اطراف به دست آمده است. مالیات سبز مانعی در برابر ایجاد آلودگی و باعث افزایش رفاه اجتماعی است.

2- کنترل عوامل گرمایش دنیای و تغییر اقلیم

امروزه گرم شدن زمین، تغییر اقلیم و پیامدهای ناشی از آن به طور گسترده در سطح دنیای مورد توجه قرار گرفته است. یکی از نگرانی های عمده محیط زیستی به ویژه در دستیابی به توسعه پایدار، انتشار گازهای گلخانه ای در بیوسفر هستند، که به عنوان عامل اصلی تغییر اقلیم محسوب می شود. تغییرات اقلیم اثراتی همچون زیر آب شدن یخ های قطبی، بالا آمدن سطح آب دریاها و ازبین رفتن تالاب ها، شدت یافتن فصل ها، سردتر شدن زمستان ها و گرم و خشک تر شدن تابستان ها، تغییر میزان و زمان وقوع بارش در مناطق مختلف و در نتیجه تاثیر بر فرسایش و رطوبت خاک و به طور خاص غیر قابل پیش بینی شدن اقلیم که خسارات جبران ناپذیر و شدیدی را به بخش کشاورزی و شیلات وارد می نمایدرا به همراه دارد. هر گاز گلخانه ای عمر جوی و اثرات مخصوص به خود را دارد. به منظور محاسبه این تفاوت ها، شاخص پتانسیل گرمایش دنیای[1] (GWP) تعریف شده است که در آن هر گاز گلخانه ای به معادل co2 آن تبدیل شده است.

به طور مثال، طبق جدول فوق اثر گرمایشی یک کیلوگرم گاز متان در محدوده زمانی 100 سال، 21 برابر یک کیلوگرم دی اکسید کربن در همین مدت زمانی است. مقدار کربن سوخت ها، نقش مهمی در برآورد انتشار گازهای گلخانه ای و اثرات مستقیم آن ها در گرمایش زمین دارد، به همین دلیل، قوانین زیادی در ارتباط با مالیات بر کربن، در کشورهای مختلف به تصویب رسیده و اجرایی شده است.

3- اثر درآمدی

در بین انواع منابع درآمدی، مالیات همیشه به عنوان منبعی دائمی و قابل پیش بینی، مورد توجه دولتمردان بوده است. مالیات سبز هم از این جهت حائز اهمیت است.مالیات سبز به دو صورت غیر مستقیم و مستقیم اعمال می شود.مالیات مستقیمبر انواع نهاده های فراوریی و کالاهای مصرفی، که استفاده از آن ها به نوعی با آسیب محیط زیستی همراه است، وضع می شود؛ از جمله مالیات بر مواد سوختی، مالیات بر انواع کود شیمیایی، روغن ها، حشره کش ها، فرآورده های نفتی و پلاستیک ها و مالیات غیر مستقیم،مالیاتی است که بر مبنای سنجش میزان انتشار آلودگی معین می شود. اخذ مالیات مستقیم نسبت به مالیات های غیر مستقیم(که احتیاج به سنجش میزان انتشار دارند) آسانتر و کاربردی تر است.

اصلاح قوانین و تصویب قوانین سبز

با جدی شدن مباحث مربوط به محیط زیست مانند گرم شدن زمین، دولت ها در سراسر دنیا در حال تصویب قوانین با موضوع انگیزه های مالیاتی، برای برانگیختن رشد صنعت انرژی های تجدیدپذیر و تشویق شرکت ها برای پیاده سازی شیوه های کسب و کار سبز، مانند بازیافت، کاهش مصرف انرژی و استفاده از محصولات سازگار با محیط زیست هستند.قوانین و مقررات باید به عنوان ابزاری در اختیار دولت بخشی از وظیفه حفاظت از محیط زیست را بر عهده بگیرد. به عنوان مثال بر اساس قوانین و مقررات مصوب در بعضی از کشورهای در حال توسعه همچون هند، بوتان و بنگلادش ضوابطی اجرا شده است، که بر اساس آن استفاده از کیسه های پلاستیکی ممنوع شده است. کنگره آمریکا در سال 2009، پس از سقوط مالی 92 میلیارد دلار از مجموع 787 میلیارد دلار اعتبار مالی بازسازی مالی را به سرمایه گذاری در بخش انرژی های تجدیدپذیر اختصاص داد.

مالیات پیگویی در کشورهای مختلف

مالیات پیگویی، که در ادبیات محیط زیست به مالیات سبز معروف است، در کشورهای مختلف به صورت های متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرد.در کشورهای توسعه یافته مالیات ها را در سه دسته طبقه بندی می کنند: مالیات بر برق و انرژی، مالیات بر دفع زباله و مالیات بر حمل و نقل.

مالیات بر انرژی

بعضی از کشورهای دنیا با هدف کاهش مصرف انرژی هایی که حجم بالایی کربن منتشر می کنند، بر مصرف انرژی و برق مالیات وضع کرده اند. در بعضی از کشورها مانند سوئد و فنلاند برای استفاده از انرژی هایی که از منابع پایدار حاصل می شوند یارانه یا معافیت مالیاتی اعطاء می شود.چین، بر مصرف انرژی مالیات وضع کرده است و به شرکت هایی که مصرف انرژی خود را کاهش دهند و یا از منابع انرژی پایدار استفاده کنند، تخفیفات مالیات بر درآمد شرکت اعطاء می نماید.آمریکا، برای گسترش استفاده از انرژی باد، خورشیدی، زیست توده و تکنولوژی بر پایه انرژی های تجدیدپذیر، اعتبار مالیاتی اعطا کرده است. ژاپن، عوارض کالاها و خدماتی که به وسیله کاهش مصرف انرژیمنجر به ذخیره انرژی می شوند را حذف کرده است.کانادا،در بعضی از ایالت های این کشور مانند بریتیش کلمبیا، بر روی تمام کسب و کارها و اشخاصی که سوخت های فسیلی را برای فراوری گرما و انرژی خریداری یا مصرف می کنند، مالیات کربن وضع می شود.

مالیات بر دفع زباله و مواد زائد

بعضی از کشورها بر دفع زباله، به ویژه آن هایی که به محیط زیست آسیب می رسانند مالیات وضع می کنند. سوئد،بر زباله های تجاری و خانگی مالیات وضع کرده و این امر موجب کاهش میزان زباله های وارد شده به طبیعت و افزایش بازیافت شده است. فنلاند، به صورت مستمر مالیات بر ظروف نوشابه را گسترش داده است (قوطی های فلزی و بازیافتی) و متقابلا ظروف قابل بازیافت را از مالیات معاف کرده است، که این امر موجب کاهش زباله های غیر قابل بازیافت شده است. کانادا،کسب و کارهایی که فراوریات آلاینده را به بازار مصرف عرضه می کنند، مشمول مالیات کرده است. درآمد حاصل از این مالیات در ایالت های مختلف سالانه بیش از 100 میلیون دلار کانادا می باشد و سبب شده تا بنگاه ها دائما در جستجوی راهی برای کاهش آثار منفی خود در محیط زیست و به تبع آن کاهش مالیات سبز در فرآیند فراوری خود باشند. وضع مالیات بر مواد دفعی نسبت به مالیات بر مصرف انرژی در کاهش استفاده از محصولات مضرو مخرب محیط زیست موثرتر می باشد.

مالیات بر حمل و نقل

کشورهای آلمان و فنلاند،مثال های خوبی از کشورهایی هستند که مستقیما بر سطح انتشار آلودگی خودروها مالیات وضع کرده اند.کشور دانمارکیکی از کشورهای پیشرو و پیروز در اعمال مالیات محیط زیستی است. در سال 2007 درآمد حاصل از انواع مالیات سبز در دانمارک حدود 11 میلیارد یورو بوده که حدود 4.5 درصد فراوری ناخالص ملی را تشکیل داده است که در نتیجه آن شرکت ها و مصرف کنندگان در دانمارک توجه بسیاری به محیط زیست معطوف داشته اند.

جمع بندی

آلودگی هوا، آلودگی صوتی، تراکم، کمبود آب سالم و انرژی می تواند تهدیدی جدی برای سلامت و رفاه اجتماعی باشد. مقدار بالای مصرف انرژی و همچنین وضعیت نگران کننده محیط زیست در ایران، موید آن است که اعمال و اجرای سیاست های محیط زیستی در کشور برای توسعه پایدار الزامی است. در این راستا مالیات سبز راهی موثر برای دستیابی به اهداف و سیاست های توسعه پایدار محسوب می شود. اگر مالیات های محیطزیستی که نوعی سیاست های تنبیهی هستند، با سیاست های تشویقی محیط سیاستی مانند پرداخت های انتقالی یا معافیت های مالیاتی همراه باشند، آثار این سیاست ها دو چندان خواهد شد.

* دانشجوی دکتری ارزیابی محیط زیست